พระราชหัดถเลขา ในพระบาทสมเด็จ ฯ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รวมครั้งที่ 3

ผู้จัดทำ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ

สำนักพิมพ์ โรงพิมพ์โสภณพิพรรฒธนากร

พิมพ์ครั้งที่ -

ปีที่พิมพ์ พ.ศ.2465

ชนิดปกอ่อน กระดาษธรรมดา

จำนวน 54 หน้า ไม่รวมสารบัญ

ขนาด 162x235 มม.

สภาพหนังสือ ปกมอมแมม มีรอยขีดข่วน ถลอก  เยิน กร่อน ตรงมุมและขาดบริเวณขอบปกตามภาพ ใบรองปกกระดาษเหลืองตามขอบ และเป็นจ้ำเหลืองประปราย สันหนังสือเป็นสีน้ำตาลเข้ม กระดาษเหลืองตามขอบ มีรอยหนอนเจาะที่ด้านล่าง ตัวเล่มสภาพพอใช้

เนื้อหาโดยสังเขป

พระราชหัดถเลขาในรัชกาลที่ 4 รวม 8 ฉบับเหล่านี้ ได้คัดสำเนาต่อมาจากสมุดของสมเดจพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้ากรมขุนศรีธรรมราชธำรงฤทธิ์" ซึ่งทรงเขียนไว้ด้วยลายพระหัดถ์ และทรงเซ็นพระนามไว้เบื้องต้นว่า สมมติวงย์ ได้ทรงเริ่มคัดตั้งแต่วันที่ 21 ตุลาคม ร.ศ. 115 ( พ.ศ. 2439) จนจบทั้ง 8 ฉบับ เมื่อวันที่ 19 มีนาคมศกนั้น แล้ว ทรงจ่าน่าสมุดที่ทรงคัดไว้ ว่าเขียนพระราชหัดถเลขาในรัชกาลที่ 4 เล่ม 1

แต่ก่อนนี้ได้เคยเหนพระราชหัดถเลขาเหล่านี้ในสมุดดำถือเฝ้าที่ห้องตาลักษณ แต่คิดการวุ่นอยู่เสีย ก็หาได้มีเวลาคัดมาไม่ คิดเหนว่าจะเปนกรมพระสมมตอมรพันธ์ ทรงนำมาให้ทรงหัดคัดเขียนหนังสือซึ่งควรรู้ควรจำไว้ จึงได้ทรงคัดขึ้นสมุดกระดาษด้วยหมึก จากสำเนาฤาร่างเดิมในสมุดถือเฝ้าที่ได้เหนมาแต่ก่อนนั้นเอง

พระราชหัดถเลขาเหล่านี้ มีเรื่องสำคัญ ๆ หลายเรื่องที่เปนประโยซน์ในพงศาวดารมาก เพราะมีข้อความพิศดารซึ่งยังไม่เคยได้เหนจากที่อื่น ๆ ดังพระอาการประชวรในสมเดจพระเทพสิรินธราบรมราชีนีนารถนั้นเปนต้น มีเรื่องต่าง ๆ ที่น่าอ่านน่าฟังเปนอย่างยิ่ง มีข้อความที่ควรรู้ควรจำเปนอันมาก จะหาจากที่แห่งอื่น ๆ ไม่ได้ดีเหมือนในพระราชหัดถเลขาเหล่านี้