ลิลิตพระลอ “ได้รับการยกย่องให้เป็น ยอดแห่งลิลิต”

ผู้เขียน มหาราชเจ้า สมัยกรุงศรีอยุธยาตอนต้น

สำนักพิมพ์ นครสาส์น
พิมพ์ครั้งที่ -
ปีที่พิมพ์ พ.ศ.2559
ชนิดปกอ่อน กระดาษปอนด์
จำนวน 120 หน้า
ขนาด 130x185 มม.
สภาพหนังสือ ปกมีรอยขีดข่วน ถลอกเล็กน้อยตามภาพ  ใบรองปกหน้ามีลายมือและชื่อเจ้าของเดิมเขียนไว้เกือบทั้งแผ่น-หลัง สะอาด สันหนังสือเป็นจุดเหลืองประปราย กระดาษสะอาด ตัวเล่มสภาพพอใช้-ดี

เนื้อหาโดยสังเขป 

ลิลิตพระลอเป็นเรื่องรักโศก บรรยายถึงความรักระหว่างพระเอก คือ พระลอ และนางเอกสองคน คือ พระเพื่อน และพระแพง นอกจากนี้ยังกล่าวถึงความรักของหญิงชายอีกสองคู่ คือ นางรื่น นางโรย และนายแก้ว นายขวัญ พี่เลี้ยงของพระเพื่อนพระแพง และพระลอ ตามลำดับผู้แต่งได้ผูกเรื่องไว้อย่างน่าติดตาม โดยมีบทพรรณนาที่งดงาม มีความหลากหลาย โดยตลอด แม้จะนับเป็นนิยายเรื่องยาว (ความยาวถึง 660 บท) แต่ก็ไม่ทำให้ผู้อ่านรู้สึกเบื่อลิลิตพระลอได้รับยกย่องจากวรรณคดีสโมสร เมื่อ พ.ศ. 2459 ให้เป็นยอดแห่งลิลิต

เรื่องพระลอ เป็นนิทานพื้นเมืองทางอาณาเขตลานนา (คือภาคพายัพ) นักปราชญ์แต่งเป็นกลอนลิลิตขึ้นในสมัยกรุงศรีอยุธยาตอนต้น ราวระหว่าง พ.ศ.1991-2076 ก่อนรัชกาลสมเด็จพระนารายณ์มหาราชเจ้า เพราะหนังสือจินดามณีที่พระโหราธิบดีแต่งในรัชกาลนั้น ได้คัดเอาโคลงลิลิตพระลอในบทที่ 30 ไปใช้เป็นแบบโคลง 4 สุภาพ ซึ่งตำราโคลงชั้นหลัง ๆ ได้อ้างโคลงบทนี้เป็นเยี่ยงอย่างตามกันมาจนถึงตำราฉันทลักษณ์สยามไวยากรณ์

..เสียงฤาเสียงเล่าอ้าง อันใด พี่เอย

เสียงย่อมยอยศใคร ทั่วหล้า

สองเขือพี่หลับใหล ลืมตื่น ฤาพี่

สองพี่คิดเองอ้า อย่าได้ถามเผือ...

หนังสือลิลิตพระลอ นั้น นับได้ว่าเป็นลิลิตเรื่องเอก เป็นที่นิยมยกย่องมากในหมู่นักวรรณคดี และนักอ่านถือกันว่าเป็นยอดของลิลิต และเป็นตำราของหนังสือลิลิตในยุคต่อมา