บทละคอนเรื่องอุณรุท

พระราชนิพนธ์ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก

สำนักพิมพ์ กรมศิลปากร

พิมพ์ครั้งที่ 2

ปีที่พิมพ์ พ.ศ.2514

ชนิดปกอ่อน กระดาษธรรมดา

จำนวน 502 หน้า

ขนาด 190x260 มม.

สภาพหนังสือ ปกหุ้มพลาสติกเดิมเป็นรอยขีดข่วน ถลอกตามมุมและขอบปกเล็กน้อยตามภาพ ใบรองปกกระดาษเป็นคราบเหลือง สันหนังสือเป็นสีน้ำตาล กระดาษเริ่มเป็นสีเหลือง ตัวเล่มสภาพดี

เนื้อหาโดยสังเขป

บทละคอนเรื่องอุณรุท พระราชนิพนธ์ใน พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก นี้ เป็นหนังสือที่ให้ความรู้ทางด้านวรรณคดีไทย ระเบียบประเพณี วัฒนธรรมและสภาพความเป็นอยู่ของประชาชนในสมัยต้นกรุงรัตนโกสินทร์ มีปรากฏเป็นบทพระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ 1 คู่กันมากับบทละครเรื่องรามเกียรติ์ และ อิเหนา

คำกลอนท้ายเรื่องว่าไว้ดังนี้

อันพระราชนิพนธ์อุณรุท สมมุติไม่มีแก่นสาร

ทรงไว้ตามเรื่องโบราณ สำหรับการเฉลิมมหานคร

ให้รำร้องครื้นเครงบรรเลงเล่น เป็นที่แสนสุขสโมสร

แก่หญิงชายไพร่ฟ้าประชากร ก็ถาวรเสร็จสิ้นบริบูรณ์

บทละคอนเรื่องนี้มีความสำคัญและมีที่มาอย่างไร นายธนิต อยู่โพธิ์ ได้เขียนอธิบายไว้ในเรื่อง "ที่มาของอนิรุทธคำฉันท์ และบทละคอนเรื่องอุณรุท" ที่ตีพิมพ์ไว้ในเล่มนี้ด้วยแล้ว

เรื่องอนิรุทธที่นำมาแต่งเป็นบทสำหรับเล่นละครดังกล่าวนี้ ดำเนินเรื่องแผกเพี้ยนไปจากอนิรุทธคำฉันท์ แม้จนชื่อว่าอนิรุทธก็เพี้ยนไปเป็นอุณรุท เนื้อเรื่องที่ต่างออกไปก็เห็นจะมุ่งแต่งขึ้นให้เหมาะแก่การเล่นละครตามที่นิยมกัน

พิมพ์เป็นอนุสรณ์ในงานพระราชทานเพลิงศพ นายสุวรรณ วิชัยดิษฐ ณ เมรุวัดมกุฎกษัตริยาราม วันที่ 22 มีนาคม พุทธศักราช 2514