เสภาเรื่องขุนช้าง-ขุนแผน ฉบับหอสมุดแห่งชาติ

พระราชนิพนธ์ พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย

สำนักพิมพ์ ศิลปาบรรณาคาร

พิมพ์ครั้งที่ 14

ปีที่พิมพ์ พ.ศ.2513

ชนิดปกแข็ง กระดาษธรรมดา

จำนวน 1,085 หน้า

ขนาด 135x185 มม.

สภาพหนังสือ ปกเป็นรอยขีดข่วน ถลอกเล็กน้อยตามภาพ ใบรองปกกระดาษเป็นคราบเหลือง สันหนังสือเป็นสีน้ำตาลด้านบนจะมากกว่าด้านอื่น กระดาษเริ่มเป็นสีเหลือง ตัวเล่มแข็งแรง สภาพดีเก่าเก็บ

เนื้อหาโดยสังเขป

เสภาเรื่องขุนช้างขุนแผนนี้ มักเรียกกันเป็นสามัญว่า “เสภาฉะบับหอฯ” เพราะกรรมการหอสมุดวชิรญาณตรวจชำระจากต้นฉะบับที่มีอยู่หลายสำนวน เลือกสำนวนที่เห็นว่าดีที่สุดรวบรวมพิมพ์แยกเป็น 3 เล่ม เล่ม 1 พิมพ์เมื่อ พ.ศ.2460 เล่ม 2-3 พิมพ์เมื่อ พ.ศ.2461 และได้มีผู้พิมพ์แจกและพิมพ์จำหน่ายในปี พ.ศ.2482 และ พ.ศ.2486 อีกรวม 3 ครั้ง แต่หนังสือเรื่องนี้ยังไม่แพร่หลายพอแก่ความต้องการจึงได้มีการอนุญาตพิมพ์ต่อมาอีกหลายครั้ง

หนังสือเสภาเรื่องนี้ พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยได้โปรดเกล้าฯ ให้กวีในรัชสมัยของพระองค์ตลอดจนพระองค์เองร่วมกันแต่งและทรงพระราชนิพนธ์ขึ้น เป็นวรรณคดีที่มีค่าทั้งในด้านความไพเราะ และในลีลาการแต่งตลอดจนเค้าโครงเรื่อง ได้รับยกย่องตามพระราชบัญญัติวรรณคดีสโมสร ในรัชการพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ว่าเป็นยอดของหนังสือประเภทกลอนเสภา

ในการเรียกขานเสภาชุดขุนช้าง-ขุนแผนนี้ นอกจากจะเป็นเป็นเสภาฉะบับหอฯ แล้วต่อมาภายหลังที่กรมศิลปากรได้พิมพ์ เสภาขุนช้าง-ขุนแผนภาคปลายออกมาแล้ว เสภาชุดนี้จึงถูกเรียกเป็นเสภาขุนช้าง-ขุนแผนภาคต้นไปโดยปริยาย