บทละครเรื่องพระลอ (หนังสือดี 100 เล่มที่คนไทยควรอ่าน)

พระนิพนธ์ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์

สำนักพิมพ์ ศิลปาบรรณาคาร

พิมพ์ครั้งที่ 4 (เป็นการพิมพ์จำหน่ายครั้งแรก)

ปีที่พิมพ์ พ.ศ.2515

ชนิดปกแข็ง กระดาษธรรมดา

จำนวน160 หน้า

ขนาด 130x185 มม.

สภาพหนังสือ ใบหุ้มปกเป็นรอยขีดข่วน ถลอกเล็กน้อยตามภาพ ใบรองปกหน้า-หลัง เปลี่ยนใหม่ สันหนังสือเป็นสีน้ำตาล กระดาษเริ่มเป็นสีเหลืองด้านหน้ามีประทับตราห้องสมุดด้วยหมึกสีน้ำเงิน ตัวเล่มแข็งแรง สภาพพอใช้-ดี

เนื้อหาโดยสังเขป

บทละครเรื่องนี้  พระเจ้าบรมวงศ์เธอ  กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์  ทรงนิพนธ์สำหรับแสดงละครถวายพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทอดพระเนตรเป็นเรื่องแรกในราวพ.ศ. ๒๔๔๑ ด้วยเหตุที่ทรงเห็นว่าเนื้อเรื่องยาวมาก  จึงทรงตัดแบ่งเพื่อการแสดงเป็นสามตอน (สำหรับแสดงคืนละตอน) ตอนแรกมี ๖ ฉาก เดินความจากนางรื่นนางโรยอาสาไปเชิญปู่เจ้าไปจนถึงพระลอคลั่งออกจากเมืองแมนสรวง  ตอนกลางเริ่มจากพระลอข้ามแม่น้ำกาหลงไปจนกระทั่งเข้าสวนเพื่อนแพง ๕ ฉาก  และตอนท้าย ๖ ฉาก จากเพื่อนแพงทูลลาเจ้าย่าไปอุทยานจนถึงพิฆาตพระลอ  เมื่อปิดฉากสุดท้ายของแต่ละตอน  มีบทให้ละครทั้งโรงออกมาเฝ้าถวายบังคม  รำถวายพระพรตามบทราชสดุดีซึ่งแต่งต่างกันทุกตอน  ก่อนจะลงท้ายด้วยเพลงสรรเสริญพระบารมี 

ม.จ.พรพิมลพรรณ  รัชนี  พระธิดา  ทรงเขียนเล่าประทานในคำนำบทละครเรื่องนี้  ซึ่งจัดพิมพ์เป็นคราวแรกสำหรับแจกในงานพระราชทานเพลิงศพหม่อมผัน  วรวรรณ  ณ อยุธยา  ว่า  กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์  ทรงพยายามรักษาเนื้อความและถ้อยคำของลิลิตพระลอไว้มากที่สุดเท่าที่จะทรงทำได้  โดยเฉพาะตอนสำคัญ เช่น ตอนนางบุญเหลือประทานโอวาท  ตอนปู่เจ้าส่งไก่มาล่อพระลอ  ตอนศึกพิฆาตพระลอและบทโศกของท้าวพิชัยพิษณุกรกับนางดาราวดีนั้น  ทรงตัดตอนบทในลิลิตมาใช้เป็นบทร้องเลยทีเดียว  นอกนั้นก็ทรงแต่งเป็นกลอนถอดคำถอดความจากในลิลิตมาอย่างครบถ้วน