พระเวสสันดรชาดก 13 กัณฑ์ ทำนองหลวง

ผู้เขียน รวมนักปราชญ์ 
สำนักพิมพ์ อำนวยสาส์น 
พิมพ์ครั้งที่ - 
ปีที่พิมพ์ พ.ศ.2531
ชนิดปกแข็งพร้อมใบหุ้มปกเดิม กระดาษปอนด์
จำนวน 384 หน้า 
ขนาด 135x185 มม.
สภาพหนังสือ ใบหุ้มปกเป็นรอยขีดข่วน ถลอกเล็กน้อยตามภาพ ใบรองปกเป็นจุดเหลืองประปราย สันหนังสือเป็นจุดเหลืองประปราย กระดาษสะอาดเรียบร้อยดี ตัวเล่มสภาพดี

เนื้อหาโดยสังเขป

ลักษณะคำประพันธ์ แต่งเป็นร่ายยาว มีคาถาภาษาบาลีแทรก ร่ายยาวมีลักษณะบังคับดังต่อไปนี้ 
1. คณะ บทหนึ่งมีกี่วรรคก็ได้ ส่วนใหญ่ 5 วรรคขึ้นไป วรรคหนึ่ง ๆ มีตั้งแต่ 5-15 คำหรือมากกว่า 
2. สัมผัส บังคับระหว่างวรรค คำท้ายของวรรคหน้าส่งไปสัมผัสกับคำที่เท่าไหร่ก็ได้ของวรรคถัดไป 
3. คำสร้อย ร่ายยาวมักจะมีคำสร้อยเมื่อจบตอน เช่น นั้นแล, นี้แล, ด้วยประการฉะนี้ สำหรับร่ายยาวมหาเวสสันดรชาดกซึ่ง แต่งสำหรับเทศน์ จะยกศัพท์บาลีขึ้นก่อนเสมอ แล้วจึงเขียนร่ายตาม ระหว่างที่มีการดำเนินเรื่อง ก็มีคำบาลีคั่นเป็นระยะ ๆ คำบาลีนั้นมีเนื้อความเกี่ยวเนื่องกับเนื้อความที่ตามมา 
กวีกล่าวถึงพฤติกรรมพิเศษของมนุษย์อันอยู่ในภูมิพิเศษ คือจวนจะถึงขั้นอริยบุคคลแล้ว แต่กวีมิได้ละเลยจะทำให้พระเวสสันดรยังมีลักษณะความเป็นปุถุชน เช่น ในกัณฑ์กุมาร ตอนที่ชูชกเฆี่ยนตีสองกุมาร พระองค์แอบกันแสงด้วยความสงสารพระโอรสและพระธิดา และโกรธชูชก การบำเพ็ญพระบารมีเพื่อให้ถึงซึ่งพระโพธิญาณนั้นพระเวสสันดรทรงทราบว่าจะต้องทำพระทัยให้หมดจดปราศจากเครื่องเศร้าหมองทั้งปวง ขณะประทับ ณ เขาวงกตทรงเหลือเครื่องผูกพันพระทัยเพียงพระโอรส พระธิดาและพระชายา ตราบใดที่ยังไม่สามารถสลัดเครื่องรัดรึงทั้งสามนี้ได้โดยเด็ดขาดตราบนั้นย่อมยังไม่บรรลุพระโพธิญาณ การที่พระองค์มุ่งหวังพระโพธิญาณมิใช่เพื่อประโยชน์เฉพาะพระองค์ เพื่อเพื่อสัตว์โลกทั้งปวง 

มูลเหตุที่ทำให้พระพุทธเจ้าเล่าเรื่องเวสสันดรชาดก ก่อนที่พระพุทธเจ้าจะทรงเล่าเรื่องในอดีตชาติให้ใครฟังนั้นต้องมีคนอาราธนาก่อนจึงทรงเล่า ดังเรื่องเวสสันดรชาดก ทรงเล่าเมื่อเสด็จไปโปรดพระประยูรที่วัดนิโครธาราม เมืองกบิลพัสดุ์ มีพระประยูรญาติบางส่วนไม่ยอมละทิฐิแสดงความเคารพพระพุทธเจ้า พระพุทธองค์จึงทรงแสดงปาฏิหารย์และมีฝนโบกขรพรรษตกลงมา พระสงฆ์สาวกทั้งหลายซึ่งเข้าเฝ้าอยู่ ณ ที่นั้นต่างประหลาดใจและพากันพูดเป็นเสียงเดียวกันว่า ไม่เคยเห็นฝนชนิดนี้ตกมาก่อนเลย พระพุทธเจ้าบอกว่าเคยตกมาครั้งหนึ่งแล้วในสมัยที่พระองค์เสวยพระชาติเป็นพระเวสสันดร พระสงฆ์สาวกทั้งหลายจึงอาราธนาให้เล่า เรื่องในอดีตชาติที่พระพุทธเจ้าทรงเล่าให้ฟังด้วยพระองค์เองนั้นมีถึง 547 เรื่อง ปรากฏอยู่ในพระไตรปิฏกอันเป็นคัมภีร์สำคัญของพระพุทธศาสนา 
ประโยชน์ของเรื่องมหาเวสสันดรชาดก  ใช้เป็นประโยชน์ในการชักชวนให้ผู้ที่ยังมีความพอใจในความงาม ความไพเราะ และความบันเทิงได้ร่วมกันฟังพระธรรมเทศนา อันแสดงถึงบารมีของพระโพธิสัตว์ซึ่งค่อยสั่งสมพระบารมีมาเป็นเวลาหลายร้อยชาติ โดยอาศัยความไพเราะของการประพันธ์ แลความครึกครื้นของการเทศน์มหาชาติ ให้ฆราวาสซึ่งยังไม่พร้อมที่จะเข้าใจและรับความหมายโดยตรง ได้รับรู้ธรรมะสำคัญไปบ้าง เนื้อเรื่องของเรื่องมหาเวสสันดรแบ่งออกเป็นตอน ๆ แต่ละตอนเรียก “กัณฑ์” รวมทั้งสิ้น 13 กัณฑ์

กัณฑ์ที่ 1 กัณฑ์ทศพร

กัณฑ์ที่ 2 กัณฑ์หิมพานต์

กัณฑ์ที่ 3 กัณฑ์ทานกัณฑ์

กัณฑ์ที่ 4 กัณฑ์วนปเวสน์

กัณฑ์ที่ 5 กัณฑ์ชูชก

กัณฑ์ที่ 6 กัณฑ์จุลพน

กัณฑ์ที่ 7 กัณฑ์มหาพน

กัณฑ์ที่ 8 กัณฑ์กุมาร

กัณฑ์ที่ 9 กัณฑ์มัทรี

กัณฑ์ที่ 10 กัณฑ์สักกบรรพ

กัณฑ์ที่ 11 กัณฑ์มหาราช

กัณฑ์ที่ 12 กัณฑ์ฉกษัตริย์

กัณฑ์ที่ 13 กัณฑ์นครกัณฑ์

สื่อการเรียนรู้