แกร่ง วรรณกรรมเพื่อชีวิต

ผู้จัดทำ บุญส่ง ชเลธร, กมล กมลตระกูล, พิรุณ ฉัตรวณิชกุล และคณะ
สำนักพิมพ์ วรรณกรรมเพื่อชีวิต
พิมพ์ครั้งที่ 1
ปีที่พิมพ์ พ.ศ.2515
ชนิดปกอ่อน กระดาษธรรมดา
จำนวน 71 หน้า
ขนาด 190x250 มม.
สภาพหนังสือ ปกหน้าและปกหลัง มอมแมม มีรอยถลอก ปริ ตามขอบปกตามภาพ ใบรองปกกระดาษเหลืองตามขอบ และเป็นจ้ำเหลืองประปรายสันหนังสือเป็นสีน้ำตาลเข้ม กระดาษเหลืองตามขอบ ตัวเล่มสภาพพอใช้

เนื้อหาโดยสังเขป
เส้นทางวรรณกรรมเพื่อชีวิตวรรณกรรมเพื่อชีวิตก่อน 14 ตุลา (พ.ศ.2508-2516)

หลังจากจอมพลถนอม  กิตติขจรสืบทอดอำนาจเผด็จการจากจอมพลสฤษดิ์  ธนะรัชต์  ความตึงเครียดทางการเมืองเริ่มผ่อนคลาย  แม้จะตกอยู่ใต้อำนาจเผด็จการเบ็ดเสร็จเป็นเวลายาวนาน  ประเทศชาติกลับตกต่ำลงในทุกทาง  นักวิชาการรุ่นใหม่, นักศึกษาจึงหันมาตรวจสอบสภาพทางสังคมรอบตัวอย่างจริงจัง  ตั้งคำถามและแสวงหาคำตอบถึงสังคมและชีวิตที่ดีกว่าที่เป็นอยู่การที่แกนนำนักเขียนเพื่อชีวิตลี้ภัยไปยังต่างแดนหรือเข้าป่าร่วมกับพรรคคอมมิวนิสต์  ทำให้ความคึกคักตกอยู่ในรั้วมหาวิทยาลัย  ชุมนุมวรรณศิลป์และกลุ่มวรรณศิลป์อิสระ  เช่น  ชมรมพระจันทร์เสี้ยว, กลุ่มหนุ่มเหน้าสาวสวย, กลุ่มเทคนิคโคราช, กลุ่มวรรณกรรมเพื่อชีวิตตามมหาวิทยาลัยต่างๆ กลายเป็นกลุ่มสำคัญในการผลักดันวรรณกรรมเพื่อชีวิต  มีการจัดนิทรรศการ, อภิปราย, พิมพ์บทประพันธ์, นำบทประพันธ์เพื่อชีวิตในยุคก่อนมาพิมพ์ซ้ำ  การเคลื่อนไหวเหล่านี้ทำให้วรรณกรรมเพื่อชีวิตเริ่มฟื้นตัวมีนิตยสารเกิดใหม่ช่วงนี้  ทำให้วรรณกรรมเพื่อชีวิตมีเวที  สามารถงอกงามขึ้นได้แก่  สังคมศาสตร์ปริทัศน์, สังคมศาสตร์ปริทัศน์  ฉบับนิสิตนักศึกษา, ชัยพฤกษ์ฉบับนักศึกษาประชาชน, ประชาธิปไตย  และมหาราษฎร์  ที่สำคัญคือ  กลุ่มวรรณกรรมเพื่อชีวิต  ได้ออกหนังสือ “วรรณกรรมเพื่อชีวิต” ตีพิมพ์ผลงานทั้งเก่าและใหม่  กลุ่มนี้ออกหนังสือได้หกฉบับ  คณะผู้จัดทำหลายคนถูกจับข้อหา “กบฏเรียกร้องรัฐธรรมนูญ” (ซึ่งนำไปสู่เหตุการณ์ 14 ตุลา) หนังสือวรรณกรรมเพื่อชีวิตจึงปิดฉากไป

ในยุคนี้มีการนำวรรณกรรมเพื่อชีวิตเด่นๆ ในยุคแรกมาตีพิมพ์ซ้ำ เช่น “ศิลปะเพื่อชีวิต ศิลปะเพื่อประชาชน” ของ “ทีปกร” (จิตร  ภูมิศักดิ์) “เมืองนิมิตร” ของ ม.ร.ว.นิมิตรมงคล  นวรัตน์  ความรักของวัลยา, ปีศาจ  ของเสนีย์  เสาวพงศ์  “เขาตะโกนหานายกรัฐมนตรี” ของ  อิศรา  อมันตกุล  “เราชะนะแล้ว  แม่จ๋า” ของ  อัศนี  พลจันทร

การได้สัมผัสกับงานเขียนที่ดีของนักเขียนก้าวหน้าในอดีต  ทำให้รู้สึกว่าตนกำลังต่อสู้กับสิ่งเดียวกันกับที่คนรุ่นก่อนเคยต่อสู้มาแล้วอย่างดุเดือด  จึงเป็นการปลุกเร้าจิตสำนึกทางสังคมการเมืองของคนยุคนี้ให้เข้มข้นขึ้น

วรรณกรรมเพื่อชีวิตช่วงปี 2492-2495

กบฏสันติภาพ

วรรณกรรมเพื่อชีวิตช่วง พ.ศ.2495-2501

ยุคมืดทางปัญญา  ปี 2501-2507

วรรณกรรมเพื่อชีวิตก่อน 14 ตุลา (พ.ศ.2508-2516)

วรรณกรรมเพื่อชีวิตเริ่มฟื้นตัวมารับใช้สังคม

หนังสือเล่มละบาท

แตกดอกออกช่อ

กวีประชาชน

หนังสือต้องห้าม

วรรณกรรมบาดแผล

วรรณกรรมเพื่อชีวิตพลิกฟื้นอีกครั้ง

ที่มา : คัดจากหนังสือ “อนุสรณ์สถาน 14 ตุลาคม 2516” จากข้อมูลของฝ่ายนิทรรศการ 25 ปี 14 ตุลา ในชื่อเดิมว่า “25 ปี 14 ตุลา มองผ่านวรรณกรรมเพื่อชีวิต” จัดพิมพ์โดย สำนักพิมพ์สายธาร, ตุลาคม 2541